منتظرالمهدی۳۱۳

اولین اقدام حضرت مهدی ‏علیه السلام در ابتدای ظهور گرفتن بیعت از یاران خود است. «بیعت» واژه عربی از ریشه (ب ی ع) به معنای خرید و فروش و ایجاب و قبول بیع و در اصطلاح بر هم زدن کف دست راست از طرفین به نشانه ختم معامله و تسلیم است و نیز به هر عمل و رفتاری اطلاق می‏شود که شخص به وسیله آن فرمانبرداری خود را از شخص دیگر و سرسپردگی در برابر امر و سلطه او نشان دهد.
شاید اطلاق کلمه «بیعت» به این معنا، از این جهت بود که هر یک از دو طرف، تعهّدی همچون دو معامله ‏گر در برابر دیگری می‏کردند؛ بیعت کننده حاضر می‏شود تا پای جان و مال و فرزند در راه اطاعتِ او بایستد و بیعت ‏پذیر نیز حمایت و دفاع او را بر عهده می‏گیرد.
قرائن نشان می‏دهد که بیعت از نوآوری‏های مسلمین نیست؛ بلکه سنتی بوده که قبل از اسلام در میان عرب رواج داشت و به همین دلیل در آغاز اسلام - که طائفه «اوس» و «خزرج» درموقع حج از مدینه به مکه آمدند و با پیامبر اسلام ‏صلی الله علیه وآله در عقبه بیعت کردند - برخورد آنها با مسأله بیعت، برخورد با یک امر آشنا بود، بعد از آن نیز پیغمبر گرامی اسلام‏ صلی الله علیه وآله در فرصت‏های مختلف با مسلمانان تجدید بیعت کرد.
پیامبر اسلام ‏صلی الله علیه وآله بیعت زنان را نیز می ‏پذیرفت، اما نه از طریق دست دادن؛ بلکه دستور می‏داد ظرف بزرگی از آب حاضر کنند. سپس آن حضرت دست خود را در یک طرف ظرف فرو می‏برد و زنان بیعت‏ کننده در طرف دیگر.
گفتنی است در مورد پیامبرصلی الله علیه وآله و امامان معصوم‏ علیهم السلام - که از سوی خدا نصب می‏شوند - نیازی به بیعت نیست؛ یعنی، اطاعت پیامبرصلی الله علیه وآله و امام معصوم ‏علیه السلام منصوب از سوی او، واجب است؛ خواه بر کسانی که بیعت کرده یا نکرده باشند.
و به تعبیر دیگر لازمه مقام نبوّت و امامت، وجوب اطاعت است؛ همان‏گونه که قرآن می‏فرماید: «یَا اَیُّها الَّذِینَ آمَنُوا اَطیعُوا اللّهَ وَاَطِیعُوا الرَّسُولَ وَأُولِی الاَمْرِ مِنْکُمْ». [1] ای کسانی که ایمان آورده ‏اید، خدا را اطاعت کنید و پیامبر و اولیای امر خود را [نیز] اطاعت کنید.
حال این پرسش پیش می‏ آید که اگر چنین است پس چرا پیامبرصلی الله علیه وآله از یاران خود یا تازه مسلمانان، بیعت گرفت که دو نمونه آن (بیعت رضوان و بیعت با اهل مکه) در قرآن صریحاً آمده است. [2] .
پاسخ اینکه بدون شک این بیعت‏ ها یک نوع تأکید بر وفاداری بوده که در مواقع خاصی انجام می‏گرفته است؛ مخصوصاً برای مقابله با بحران‏ها و حوادث سخت از آن استفاده می‏شده است تا در سایه آن روح تازه ‏ای در کالبد افراد دمیده شود. البته همین امر در بیعت با حضرت مهدی‏ علیه السلام خواهد بود که جنبه تأکید بر وفاداری دارد. یکی از کارهای نخست حضرت مهدی ‏علیه السلام هنگام ظهور بیعت با یاران خود است. این بیعت در مسجد الحرام و بین رکن و مقام صورت می‏گیرد. [3] همچنین در روایات فراوانی نقل شده که اولین بیعت کننده با حضرت مهدی‏ علیه السلام، جبرئیل آن فرشته مقرب الهی است.
امام باقرعلیه السلام در ضمن روایتی می‏فرماید: «... پس نخستین کسی که با او بیعت کند، جبرئیل است. سپس آن 313 نفر [بیعت می‏کنند]...». [4] پس از این بیعت ویژه، حضرت مهدی‏ علیه السلام با دیگر یاران خود بیعت خواهد نمود.

پی نوشت ها:
[1] نساء (4)، آیه 59.
[2] ر.ک: سوره فتح (48)، آیه 10 و 18.
[3] کتاب الغیبة، 476، ح 502.
[4] الغیبة، ص 314؛ روضةالواعظین، ص 290؛ ر.ک: الفتن، ص 183.